Czasowniki nieregularne zakończone na -IR, -AR

Czasowniki nieregularne zakończone na  -ir. 

eu tu ele nós eles

prosić PEDIR  peço pedes pede pedimos pedem

słuchać OUVIR  ouço/oiço ouves ouve ouvimos ouvem

spać DORMIR  durmo dormes dorme dormimos dormem

wchodzić SUBIR  subo sobes sobe subimos sobem

uciekać FUGIR fujo foges foge fugimos fogem

śmiać RIR  rio ris ri rimos riem

eu tu ele nós eles

iść IR  vou vais vai vamos vão

przyjść VIR  venho vens vem vimos vêm

wychodzić SAIR  saio sais sai saimos saem

rozdzielać DISTRIBUIR  distribuo  distribuis disctribui distribuimos distribuem

budować CONSTRUIR  construo constróis constrói construimos constroem

Cair (upadać) odmienia się tak samo jak sair.  Inne wyjątki:

dawać - DAR - eu dou, tu dás, ele dá, nós damos, eles dão
spacerować - PASSEAR - eu passeio, tu passeias, ele passeia, nós passeamos, eles passeiam 

Czasowniki nieregularne zakończone na -ER

Chciałam dziś napisać o rodzajnikach określonych i nieokreślonych. Zaczekam z tym jednak, gdyż zakupiłam książkę Jacka Perlina "Gramatyka języka portugalskiego", w której ponoć ten temat jest bardzo dobrze omówiony.

Dziś zajmiemy się odmianą czasowników nieregularnych zakończonych na -er.

eu tu ele nós eles

mieć TER tenho tens tem temos têm

widzieć VER vejo vês vê vemos veem

czytać LER leio lês lê lemos leem

robić FAZER faço fazes faz fazemos fazem

mówić DIZER digo dizes diz dizemos dizem

przynosić TRAZER trago trazes traz trazemos trazem

eu tu ele nós eles

wiedzieć SABER sei sabes sabe sabemos sabem

móc PODER posso podes pode podemos podem

chcieć QUERER quero queres quer queremos querem

tracić PERDER perco perdes perde perdemos perdem

kłaść PÔR ponho pões põe pomos põem

Jest jeszcze kilka innych, lecz inna odmiana jest tylko w jednej osobie, tak jak np. przy saber, poder, querer czy perder.

mieć wartość - VALHER - eu valho
mieścić się - CABER - eu caibo
mierzyć - MEDIR - eu meço

Nazwy zawodów i narodowości

Dziś słownictwo dotyczące zawodów i narodowości. Grupy słówek ułożone są zgodnie z porządkiem alfabetycznym. Polecam poukładać sobie zdania z tymi wyrazami na podstawie zaimków i czasowników, które poznaliśmy w poprzednich lekcjach.

imię - o nome
język - a língua
kraj - o país
narodowość - a nacionalidade
zawód - a profissão

adwokat - o advogado architekt - o architeto dyrektor - o diretor ekonomista - o economista inżynier - o engenheiro lekarz - o médico kelner - o empregado da mesa kierowca - o motorista kucharz - o cozinheiro malarz - o pintor nauczyciel - o professor ogrodnik - o jardineiro

pielęgniarka - a enfermeira piekarz - o padeiro policjant - o polícia recepcjonistka - a rececionista sekretarka - a secretária stolarz - o carpinteiro strażak - o bombeiro student - o estudante tłumacz (ustny) - o intérprete tłumacz - o tradutor uczeń - o aluno

amerykański - americano Anglia - a Inglaterra angielski - inglês Austria - a Áustria austriacki - austríaco Belgia - a Bélgica belgijski - belga Brazylia - o Brasil brazylijski - brasileiro Francja - a França francuski - francês Hiszpania - a Espanha hiszpański - espanhol Holandia - a Holanda holenderski - holandês Japonia - o Japão

japoński - japonês Niemcy - a Alemanha niemiecki - alemão Polska - a Polónia polski - polaco* Portugalia - Portugal portugalski - português Rosja - a Rússia USA - os Estados Unidos da América Szwecja - a Suécia szwedzki - sueco Szwajcaria - a Suiça szwajcarski - suiço Włochy - a Itália włoski - italiano

* polaco - tylko w wersji europejskiej, po brazylijsku powiemy: polonês

Małe ćwiczenie, ułóżcie zdania z podanych wyrazów:

O/Rafaela/intérprete/é/mas/João/é/a/engenheiro/.
Qual/a/é/do/nacionalidade/Kurt/?
Eu/professora/e/sou/portuguesa/sou/.
Como/se chama/é que/recepcionista/a/?
Você/engenheiro/é/arquiteto/ou/?

Nie podaję odpowiedzi. Jeśli ktoś zdecyduje się rozwiązać i nie będzie pewien, niech zostawi komentarz ze swoim rozwiązaniem. Odpowiem jak najprędzej.

Czasowniki regularne i zwrotne - odmiana

W języku portugalskim wyróżnić można 3 grupy czasowników regularnych: zakończone na AR, na ER i na IR. Niestety czasowniki nieregularne również mają takie końcówki, będzie się po prostu trzeba z nimi zapoznać. W kolejnym poście postaram się je przedstawić. Ale przejdźmy do regularnych - tutaj też znajdą się wyjątki, lecz będą one uzasadnione fonetycznie, nie trzeba więc będzie nic zapamiętywać, wystarczy zrozumieć.

MORAR - mieszkać

eu moro tu moras ele/ela/você mora

nós moramos eles/elas/vocês moram

Przykłady:

falar - mówić
Que língua é que falas? - Jakim językiem mówisz?
Falo polaco. - Mówię po polsku.

morar - mieszkać
Onde é que moras? - Gdzie mieszkasz?
Moro em Gdańsk na Polónia. - Mieszkam w Gdańsku w Polsce.

chamar - wołać (se chamar - nazywać się)

matar - zabić

pagar - płacić

pegar - złapać

telefonar a - dzwonić do

começar - zaczynać

tomar - wziąć

ensinar uma coisa a alguém - uczyć czegoś kogoś

esperar - czekać

COMER - jeść

eu como tu comes ele/ela/você come

nós comemos eles/elas/vocês comem

Przykłady i wyjątki:

conhecer - znać (eu conheço)

descer - schodzić (eu desço)

esquecer - zapominać (eu esqueço)

parecer - wydawać się (eu pareço)

abranger - zawierać, obejmować (eu abranjo)

proteger - chronić, bronić (eu protejo)

aprender - uczyć się

viver - żyć

chover - padać

compreender - rozumieć

escrever - pisać

ABRIR - jeść

eu abro tu abres ele/ela/você abre

nós abrimos eles/elas/vocês abrem

Przykłady i wyjątki:

vestir - wkładać, nosić (eu visto)

despir - rozebrać (eu dispo)

preferir (eu prefiro)

seguir - to follow (eu sigo)

conseguir - zdołać, osiągnąć (eu consigo)

corrigir - poprawiać (eu corrigo)

dirigir - kierować (eu dirijo)

sentir - czuć (eu sinto)

produzir - produkować (ele produz)

traduzir - tłumaczyć (ele traduz)

CHAMAR-SE - nazywać się

eu chamo-me tu chamas-te ele/ela/você chama-se

nós chamamo-nos eles/elas/vocês chamam-se

Uwaga: W pierwszej osobie liczby mnogiej w niektórych przypadkach stosujemy inwersję. Stosuje się ją w przeczeniu oraz z wyrazami, które ją powodują. Napiszę o tym przy okazji omawiania zaimków dopełnień bliższych i dalszych.
Np. Como nos chamamos? - Jak się nazywamy?

Inne ważne czasowniki:

fechar - zamykać

comprar - kupować

gostar de - lubić

jogar - grać

levantar - wstawać

ficar - zostawać

lavar - myć

usar - używać

apanhar - łapać

acabar - kończyć

andar - chodzić, uczęszczać

estudar - studiować

ganhar - wygrać

brincar - bawić się

girar - krążyć

almoçar - jeść obiad

jantar - jeść kolację

trabalhar - pracować

atender - odebrać

correr - biegać

arumar - sprzątać

receber - otrzymać

sentar (a) - siadać (przy)

sentar-se - siadać sobie [estar sebtado/a/os/as - siedzieć]

deitar-se - kłaść się [estar deitado/a/os/as - leżeć]

SER i ESTAR czyli BYĆ

To, co odróżnia język portugalski od polskiego, to zdecydowanie czasowniki ser i estar, które najczęściej tłumaczy się jako być. Jeśli nie mieliście wcześniej do czynienia z hiszpańskim, może to wam sprawiać problemy. Dlatego właśnie ten post - oprócz odmiany tych nieregularnych czasowników, postaram się omówić zastosowanie i podać kilka przykładów użycia.

Poznamy tu również zaimki osobowe, nie będę temu poświęcać osobnego posta. Po prostu: ja - eu, ty - tu, on - ele, ona - ela, my - nós, wy - vocês, oni - eles, one - elas. Warto też zaznaczyć, że osoba druga i trzecia liczby mnogiej odmienia się tak samo.

SER

eu sou	nós somos
tu es	vocês/eles/elas são
você/ele/ela é

ESTAR

eu estou	nós estamos
tu estás	vocês/eles/elas estou
você/ele/ela está

Zastosowanie czasownika SER

• narodowości - nacionalidades
  
  Vocês são portugueses? - Jesteście Portugalczykami?
  Eu sou português, - Ja jestem Portugalczykiem,
  mas ele é polaco. - ale on jest Polakiem.
• zawody - profissões
  
  Sou professor - Jestem nauczycielem,
  e o meu irmão é médico. - a mój brat jest lekarzem.
  Zauważmy, że nie stawiamy w tym przypadku rodzajników przed nazwami zawodów.
• pochodzenie - origem (de + nome (local))
  
  Donde és? És de Lisboa? - Skąd jesteś? Jesteś z Lizbony?
  Não, sou do Porto. - Nie, jestem z Porto.
  Przy okazji zauważmy, że z reguły miejscowości nie posiadają rodzajnika. Wiadomo jednak, że wyjątek potwierdza regułę. W tym przypadku wyjątkiem są nazwy miejscowości, które pochodzą od już istniejącego rzeczownika, tu mamy o porto - port.
• posiadanie - posse (de + nome)
  
  O dicionário é do professor. - Słownik jest nauczyciela.
• godziny, dni tygodnia daty - horas, dias da semana, datas
  
  Que horas são? - Która godzina?
  É uma hora - jest pierwsza.
  São duas horas. - jest druga.
  Przy okazji zauważmy, że godziny uzgadniamy zgodnie z ich liczbą.
• cechy stałe (przymiotniki, materiał) - adjetivo, matéria
  
  A minha irmã é inteligente. - Moja siostra jest brdzo mądra.
  A mesa é de madeira. - Stół jest z drewna.
  O vestido é novo. - Sukienka jest nowa.
  Ela é loura. - Ona jest blondynką.
  
  W przykładach dla estar znajdziemy również przykłady zestawiające oba te czasowniki w jednym zdaniu.
• określenie położenia (charakter stały!) - situação gográfica
  
  Gdańsk é na Polónia. - Gdańsk jest w Polsce.
  Varsóvia é a capital da Polónia. - Warszawa jest stolicą Polski.

Zastosowanie czasownika ESTAR

• okolicznik miejsca - advérbio de lugar
  
  O dicionário está ali. - Słownik jest tam.
• określenie położenia (zmienne) - em + local (sujeito móvel)
  
  Eles estão no estrangeiro. - Oni są za granicą.
  Está de férias no Algarve. - Jest na wakacjach w Algarve.
  O livro está em cima da mesa. - Książka jest na stole.
• pogoda - tempo meteorológico
  
  Está muito calor lá fora. - Jest bardzo zimo na zewnątrz.
• cechy zmienne (przymiotniki) adjectivo (característica temporária)
  
  A sopa está quente. - Zupa jest ciepła.
  Este bolo não está muito bom. - To ciastko nie jest zbyt dobre.
  Hoje estou cansado. - Dziś jestem zmęczony.
  Eles estão sentados à mesa. - Oni siedzą przy stole.
  Kilka przykładów, by zauważyć różnicę:
  O gato é preto. - Kot jest czarny.
  O gato está doente. - Kot jest chory.
  Os bolos desta pastelaria geralmente são óptimos, mas hoje não estão muito bons. - Ciasta z tej cukierni są zwykle wyśmienite, ale dziś nie są zbyt dobre.
  A água do mar é salgada. - Woda z morza jest słona.
  A sopa está salgada. - Zupa jest słona.
• com (z) + nome (rzeczownik) (= ter (mieć) + nome)
  
  Estou com sede, - chce mi się pić,
  mas não estou com fome. - ale nie jestem głodny.
• jak tam itp. - cumprimentar
  
  Como está? - Jak leci?
  Estou bem, obrigado. - Dobrze, dziękuję.

W kolejnej notatce poznamy odmianę czasowników regularnych (3 typy) w czasie teraźniejszym. Niedługo zaznajomimy się też z rodzajnikami, wyrazami pytającymi, a później z odmianą czasowników nieregularnych. Przyjdzie też czas na okoliczniki miejsca (a co za tym idzie, poznamy czasownik haver) i wiele, wiele innych.
Przykłady pochodzą w większości z książki Gramática Ativa, 2 wzięłam z staff.amu.edu.pl/~inveling/pdf/Nowak-18.pdf. W przyszłości mam zamiar wymyślać własne przykłady.

Fonetyka języka portugalskiego

Może zacznę od akcentu. Nie trzeba być osłuchanym z językiem, by wiedzieć, na którą sylabę należy zaakcentować dany wyraz.

• jeśli w wyrazie występuje litera z akcentem (np. á, ã, â, é, ê...), to akcentujemy na sylabę zawierającą tę literę
• jeśli powyższe nie jest spełnione, to akcentujemy na ostatnią sylabę w dwóch przypadkach:
  • jeśli wyraz jest zakończony na którąś z liter: -l, -z, -i, -r
  • w wyraz zakończonych na dyftongi
• w pozostałych przypadkach akcent pada na drugą sylabę od końca - jak w języku polskim

Teraz zajmijmy się spółgłoskami. Zastosuję zapis uproszczony.

• c przed e, i [c]
• c przed a, o, u [k]
• ch [sz]
• g przed e, i [ż]
• g przed a, o, u [g] ; gue [ge], gui [gi] ; gua [gła], guo [gło]
• h [-]
• j [ż]
• l jest trochę inne niż w polskim, przyjdzie z czasem
• lh [lj]
• nh [ń]
• r między samogłoskami i spółgłoskami jak polskie [r]
• rr lub r na początku i na końcu wyrazu jako mocne r lub garłowo [ř]
• ss lub s na początku [s]
• s między samogłoskami lub gdy wyraz kończy się na s, a następny rozpoczyna samogłoską [z]
• s przed dźwięcznymi spółgłoskami [ż]
• s przed bezdźwięcznymi spółgłoskami [sz]
• x czasem [sz], np. o xarape
• x w obcojęzycznych [ks], np. o táxi
• x między samogłoskami [z], np. o exame
• x czasem [s], np. o próximo
• z na końcu wyrazu [ż]

Fakt #1: k, w oraz y występują tylko w wyrazach zapożyczonych z innych języków.

Kolej na samogłoski.

• o gdy jest akcentowane [o]
• o gdy nie jest akcentowane [u]
• ão [au]
• ãe [aj] trochę jak srający kot
• õe [oj] trochę jak srający kot
• ea [ia]
• ee [ie]
• em [ej]

Sytuacja z e też jest dość ciekawa, lecz nie będę już więcej mieszać w głowie. Powiem jeszcze tylko, że istnieje coś takiego, jak redukowanie samogłosek, które nie są akcentowane. Wszystko tu opisane nie jest dokładne, ale na początek w zupełności wystarczy. Reszta przyjdzie z czasem. By znacząco polepszyć swą wymowę, polecam słuchać muzykę i próbować śpiewać, choć to ostatnie nie jest konieczne, wystarczy śledzić tekst.

Bom dia !

W roku akademickim 2013/2014 zaczęłam uczyć się języka portugalskiego. Poza zajęciami nie poświęcałam mu jednak czasu. Przed rozpoczęciem kolejnego roku chciałabym utrwalić sobie wszystko to, co do tej pory poznałam. Blog jest najlepszą motywacją, zwłaszcza, jeśli znajdzie się choć jedna osoba, która będzie go śledzić. Nie obiecuję, że będę pisać regularnie. Nie obiecuję, że nie będzie błędów. Na blogu będzie niewiele praktyki, większość postów będzie zapewne dotyczyła gramatyki. Co do słownictwa... jeśli posiadacie któryś z Profesorów wydawnictwa Edgard, tym lepiej dla was. Będę tu od czasu do czasu wrzucać swoje własne bazy danych ze słownictwem języka portugalskiego - to mój sposób na naukę słówek.

Jeszcze krótko: dlaczego warto uczyć się portugalskiego? Zna go zdecydowanie mniej ludzi niż np. hiszpański. Jest to ogromna zaleta. Ponadto jest trochę trudniejszy niż hiszpański - znając portugalski, łatwiej zrozumieć hiszpański, nie odwrotnie. Ma konkretne zasady wymowy w przeciwieństwie do angielskiego.

Dziś akurat podzielę się słownictwem, jakie poznaliśmy na pierwszych zajęciach. Kolejne posty będą dotyczyły fonetyki, czasowników być (podobnie jak w hiszpańskim jest to trochę bardziej skomplikowane niż w polskim), podstawowych pytań, rodzajników, odmiany czasowników regularnych i nieregularnych...
Ale powoli.

(muito) bom dia - dzień dobry (przed obiadem)

o dia - dzień

boa tarde - dzień dobry (po obiedzie)

a tarde - popołudnie

boa noite - dobranoc

a noite - noc

Dlatego właśnie nie lubię zaczynać od nauki słówek czy wyrażeń. Jest tyle rzeczy, które przy okazji nasuwają się do wyjaśnienia. W powyższych chciałoby się wspomnieć od razu o rodzajnikach i rodzajach. Powiem tylko, że